第十四卷:苋 马齿苋 水马齿
苋
- 原 苋,凡五种。赤苋,一名蒉。尔雅云:蒉,赤苋。注云:今苋菜之赤茎者。本草云:一名花苋,茎叶深赤。白苋,人苋,俱大寒。又名糠苋、胡苋。二苋味胜他苋,但大者为白苋,小者为人苋,或谓之细苋,其实一也。其子霜后方熟,细而黑色。又,细苋俗名野苋,猪好食之,亦名猪苋。紫苋,茎、叶皆紫。无毒,不寒。吴人用以染爪者。五色苋。今稀有。诸苋皆三月种。叶如蓝,茎叶皆高大易见,故名苋。或曰:苋从见,谐声也。开细花成穗,穗中细子,扁而光黑,与青葙子、鸡冠子无别,老则抽茎甚高,六月以后不堪食,子霜后始熟,九月收。五苋俱气味甘,冷利,无毒。并利大小肠,治初痢,滑胎,通窍明目,除邪,去寒热。白苋,补气除热。赤苋,主赤痢,射工、沙虱。紫苋,杀虫毒,治气痢。
- 汇考
- 增 易 夬卦 苋陆夬夬。 疏 董遇云:苋,人苋也。
- 南齐书 王智深传 智深家贫,无人事,尝饿五日,不得食,掘苋根食之。
- 南史 蔡樽传 樽在吴兴,不饮郡井,斋前自种白苋、紫茄,以为常饵,诏褒其清。
- 询刍录 南人呼苋菜,北人呼荇,乃人苋音误也。
- 集藻
- 七言律诗
- 增 宋 方岳 羹苋 琉璃蒸乳压豚膏,未抵斋厨格调高,脱粟饭香供野苋,荷锄人饱撚霜毛,断无文伯可相累,比似何曾毋太豪,见说能医射工毒,人间此物正骚骚。
- 诗散句
- 增 唐 杜甫 苋也无所施,何颜入筐篚。
- 宋 王安石 紫苋凌风怯。
- 金 史肃 迎风紫苋因循老。
- 别录
- 增 物类相感志 红苋菜煮生麻布,则色白如苧。
- 尔雅翼 青泥杀鳖,得苋复生。
- 学圃馀疏 苋有红、白二种,素食者便之,肉食者忌与鳖共食。
- 原 制用
- 赤苋,根、茎可糟藏,食之甚美,味辛。
- 取鳖肉,切豆大,以苋菜裹,置土中一宿,即变小鳖,试之屡验。
附录 马齿苋
- 原 马齿苋,一名马苋,一名五行草,以其叶青、梗赤、花黄、根白、子黑也。一名五方草,亦五行之义。一名长命菜,其性耐久难燥。一名九头狮子草。
- 增 本草 马齿苋,一名马齿龙牙。
- 原 处处有之,柔茎布地,叶对生,比并圆整如马齿,故名。六七月开细花,结小尖实,实中细子如葶苈子状。苗煮熟晒乾可为蔬。有二种,叶大者名豚耳草,不堪用;小叶者又名鼠齿苋,节叶间有水银,每十觔可得八两或十两。气味酸,寒,无毒。散血消肿,利肠,滑胎,解毒,通淋,治产后虚汗。
- 集藻
- 诗散句
- 原 唐 杜甫 又如马齿盛,气拥葵荏昏。
- 增 杜甫 马齿叶亦繁。
- 别录
- 增 颜氏家训 月令云:荔挺出。郑玄注云:荔挺,马薤也。说文云:似蒲而小,根可为刷。广雅云:马薤,荔也,通俗文亦云马蔺。易统通卦验玄图云:荔挺不出,则国多火灾。蔡邕月令章句云:荔似挺。高诱注吕氏春秋云:荔草挺出也,然则月令注荔挺为草名,误矣。河北平泽率生之,江东颇有此物,人或种于阶庭,但呼为旱蒲,故不识马薤,议礼者乃以为马苋,堪食,亦名豚耳,俗名马齿。江陵尝有一僧,面形上广下狭。刘缓幼子民誉,年始数岁,俊悟善体物,见此僧云:面似马苋。其伯父绦因呼为荔挺法师,绦亲讲礼名儒,尚误如此。
- 原 李绛 兵部手集 唐武相元衡苦胫疮,焮痒不可堪,百医无效。厅吏上一方,马齿苋捣烂敷上,两三遍即瘉。多年恶疮,百方不瘥或痛焮不已并治。
附录 水马齿
- 增 野菜谱 水马齿,生水中,与旱马齿相类,熟食。